İnsan təbiəti mürəkkəb və çoxqatlıdır. Hər bir insanın daxilində həm yaxşı, həm də pis xüsusiyyətlər mövcuddur. Lakin bu xüsusiyyətlərin hansı səviyyədə üzə çıxması çox vaxt insanın mühitindən, imkanlarından və əlbəttə ki, tutduğu mövqedən asılı olur. Məhz bu mənada vəzifə, səlahiyyət və nüfuz sahibi olmaq insanın xarakterində ciddi dəyişikliklərə səbəb ola bilir. Vəzifə insanı inkişaf etdirə də bilər, məhvə də apara bilər. Bəzən isə bu dəyişiklik o qədər dərin olur ki, bir zamanlar təvazökar, sadə bir insanın vəzifə ilə “qudurduğunu”, ətrafına yuxarıdan baxdığını, öz kökünü unutduğunu görürük.
Vəzifənin cazibəsi və insan psixologiyası
Vəzifə sahibi olmaq çoxlarının arzusudur. İnsanlar çalışır, oxuyur, əziyyət çəkir ki, bir gün daha yüksək mövqelərə çatsınlar. Vəzifə adətən nüfuz, maddi imkanlar, səlahiyyət və diqqət deməkdir. Bu isə insanın eqosunu qidalandırır. Eqosu nəzarətsiz qalan insan isə çox zaman daxili balansını itirir və dəyişməyə başlayır. Əgər bu dəyişiklik düzgün istiqamətdə olmasa, insan özündən razı, eqoist, hətta zalım bir şəxsiyyətə çevrilə bilər.
Məsuliyyətmi, yoxsa imtiyaz?
Vəzifə, əslində, ilk növbədə məsuliyyətdir. İnsan nə qədər yüksək vəzifədədirsə, bir o qədər də cavabdehlik daşıyır. Amma təəssüf ki, bir çox hallarda vəzifə məsuliyyət yox, imtiyaz kimi qəbul edilir. Belə olan halda insan özünü başqalarından üstün görməyə başlayır. Onun davranışları dəyişir: danışıq tərzi sərtləşir, empatiya azalır, eqo yüksəlir. Bir zamanlar sadə həyat yaşayan, ətrafındakı insanlara hörmət edən adam indi artıq onları kiçik görür, dəyər vermir, bəzən isə istismar edir.
“Qudurma”nın sosial və psixoloji səbəbləri
İnsanın “qudurması” – yəni gücün təsirindən mənəvi dəyərlərdən uzaqlaşması – sadəcə xarakter zəifliyi ilə izah olunmur. Burada psixoloji faktorlar da mühüm rol oynayır. Əvvəllər tanınmayan, diqqət görməyən biri vəzifəyə gələndə birdən-birə maraq mərkəzinə çevrilir. İnsanlar onunla hesablaşır, ona tabe olur, onu tərifləyir. Bu isə asılılıq yaradır. İnsan həmin təriflərə, diqqətə adət edir və tənqidə dözümsüz olur. O artıq özünü əlçatmaz biri hesab edir. Özünü tanımayan, daxili zənginliyi olmayan biri bu cazibənin qarşısında tab gətirə bilmir və nəticədə “qudurur”.
Tarix və cəmiyyətin şahidliyi
Tarix boyu bir çox nümunələr var ki, sadə həyat sürən şəxslər vəzifəyə gələndən sonra dəyişiblər. Onlar əvvəlki dostlarını unudub, yeni çevrə yaradıblar. Özlərini xalqın deyil, hakimiyyətin adamı kimi aparıblar. Amma bu dəyişikliklərin sonu çox vaxt faciə ilə nəticələnib. Cəmiyyət hər zaman belə insanlara qarşı sərt mövqe tutub. Çünki insanlar ədalət axtarır, eqoya deyil, xidmətə dəyər verir.
Qarşısının alınması mümkündürmü?
Əlbəttə. Vəzifənin insanı dəyişməsi qaçılmazdır, lakin bu dəyişiklik müsbət də ola bilər. Əgər insan özünü tanıyırsa, mənəvi prinsiplərə sadiqdirsə, vəzifəni alət yox, vasitə kimi görürsə, o zaman vəzifə onu böyüdər. Həm cəmiyyətə, həm də özünə faydalı olar. Bu isə ilk növbədə ailə tərbiyəsi, savad, mühit və həyat təcrübəsi ilə bağlıdır. İnsan daim özünü nəzarətdə saxlamalı, özündən yuxarıda olan deyil, aşağıda olanlara da baxmağı bacarmalıdır.
Nəticə
Vəzifə bir güzgüdür. Kimdə nə varsa, onu daha da parlaq şəkildə üzə çıxarır. Daxili zənginliyi, təvazökarlığı olan insan vəzifə sahibi olanda daha da kamilləşir. Amma zəif xarakter, eqo və mənəvi boşluq varsa, vəzifə insanı dəyişir, hətta qudurdur. Bu isə təkcə həmin fərdin deyil, ətrafındakıların, bütöv cəmiyyətin də həyatına təsir göstərir. Buna görə də hər bir insan vəzifəyə gəldikdə özünü itirməməli, haradan gəldiyini unutmamalıdır. Çünki vəzifə müvəqqətidir, amma insanlıq qalıcıdır.
Hazırladı: Mirismayıl Xələfli Jurnalist
Xeberde.az
