Azərbaycan musiqisinin geniş və zəngin dünyasında öz parlaq izi ilə yadda qalan sənətkarlardan biri də böyük klarnet ifaçısı, “klarnetin akulası” kimi tanınan Əlirza Hökməlilidir. O, yalnız öz dövrünün deyil, ümumilikdə Azərbaycan musiqi tarixinin ən önəmli nəfəs aləti ustalarından biri hesab olunur. Əlirza Hökməlili təkcə virtuoz ifaçı kimi deyil, həm də milli musiqi irsinin qoruyucusu, klassik ənənənin davamçısı və yeni nəsil musiqiçilərə örnək bir şəxsiyyət kimi də qiymətləndirilir.
Əlirza Hökməlili
Əlirza Hökməlilinin klarnet ifası özünəməxsus idi. Onun ifasında həm klassik muğamların dərinliyini, həm də xalq havalarının rəngarəng ruhunu görmək mümkündür. Musiqidəki texniki çətinlikləri ustalıqla dəf etməsi, sanki improvizasiya ilə bəstələnmiş kimi təbii axan melodiyaları və dinləyicini musiqinin içində gəzdirmə bacarığı onu digər ifaçılardan fərqləndirirdi. Əlirza müəllim klarneti yalnız bir alət kimi görmürdü; o, bu aləti milli musiqimizin bir parçası, ruhun səsi kimi qəbul edirdi.
Əlirza Hökməlili öz sənətini yüksək zirvəyə çatdırmaqla yanaşı, onu yaşayan bir məktəbə çevirmişdir. Onun ifasında səslənən hər bir melodiya yalnız bir musiqi parçası deyil, həm də ruhun dərin qatlarından gələn emosional bir dillə danışan hekayədir. Klarnetin onun əllərində necə danışdığını, ağladığını, güldüyünü, qəzəbləndiyini dinləyən hər kəs hiss edə bilərdi. O, aləti yalnız çalmır, ona nəfəs verir, onu canlı bir varlığa çevirirdi.
Onun ifasında muğamın dərinliyi, xalq mahnılarının sadəliyi və şəhər folklorunun koloritini eyni anda duymaq olurdu. Əlirza Hökməlili həm “Bayatı-Şiraz”da, həm də “Rast” muğamında klarnetin imkanlarını son həddə qədər istifadə etməyi bacarırdı. Bu muğamlar onun nəfəsində yenidən doğulur, yeni bir forma alırdı. O, muğam musiqisinin incəliklərini nəfəs aləti ilə çatdırmaq bacarığına malik azsaylı sənətkarlardan idi.
Əlirza Hökməlili təkcə ifaçı yox, həm də bir pedaqoq kimi musiqi mədəniyyətimizə böyük töhfələr vermişdir. Onun yetirmələri bu gün ölkənin müxtəlif bölgələrində fəaliyyət göstərir, ustadlarının sənətini yaşadırlar. Əlirza müəllim öyrətdiyi hər bir gəncə yalnız klarnet çalmağı deyil, musiqiyə münasibəti, alətə olan sevgini, səhnəyə və tamaşaçıya hörməti aşılayırdı. O, sənətə münasibətdə ciddi idi – musiqiyə məsuliyyətlə yanaşmağı tələb edirdi.
Əlirza Hökməlili milli-musiqi mirasımıza verdiyi töhfələrlə yadda qalmış, adını Azərbaycan musiqi tarixində əbədi həkk etmişdir. O, klarnetin imkanlarını yalnız ifaçı baxımından deyil, həm də yaradıcı bir sənətkar kimi genişləndirmiş, aləti klassik və xalq musiqisinin bərabərhüquqlu bir iştirakçısına çevirmişdir. Onun yaratdığı ifa üslubu, “Əlirza nəfəsi” deyə adlandırılan özünəməxsus klarnet tərzi bu gün də sənətsevərlər arasında böyük rəğbətlə xatırlanır.
Sənətkarın yaddaşlarda iz buraxan çıxışları, canlı konsertləri, radio və televiziya yazıları, xalq arasında sevilən ifaları musiqisevərlər üçün bir xəzinədir. O, səhnədə olduğu kimi həyatında da səmimi, təvazökar və böyükürəkli bir insan kimi tanınırdı. Əlirza müəllimin sadəliyi, sənətə olan sevgi və ehtiramı onu həmkarları və tələbələri arasında sevimli şəxsiyyətə çevirmişdi.
Əlirza Hökməlilinin sənəti bu gün də yaşayır. Onun ifaları hələ də toy şənliklərində, konsert salonlarında, musiqi məktəblərində səslənir. Gənc musiqiçilər onun lent yazılarını dinləyərək ilhamlanır, bu böyük sənətkarın sənət fəlsəfəsini öyrənməyə çalışırlar. O, sadəcə bir klarnet ifaçısı deyildi – o, musiqini danışdıran bir nəfəs idi.
Bu gün Əlirza Hökməlilini xatırlayarkən biz təkcə bir musiqiçini deyil, bir mədəniyyət daşıyıcısını, bir məktəbi, bir dövrü anırıq. Onun sənəti gələcək nəsillər üçün yol göstərəcək, musiqi ilə nəfəs alan hər bir insanın ruhuna toxunacaq.
Əlirza Hökməlili – xalq musiqisinin incə nəfəsli ustası, klarnet sənətinin dəyərli ifaçısıdır. Onun sənətkarlığı illərlə insanların qəlbində iz qoymuş, Azərbaycan musiqisinin təbliğinə və yaşadılmasına mühüm töhfə vermişdir. Bu səbəbdəndir ki, belə bir sənətkarın dövlət tərəfindən təltif olunması – fəxri ad, mükafat və ya ordenlərlə qiymətləndirilməsi – həm mədəni irsimizə verilən dəyərin göstəricisidir, həm də yeni nəsil ifaçılara bir nümunədir.
Əlirza Hökməlili öz klarneti ilə təkcə səs çıxarmır – o, duyğuların dilini danışdırır. Onun ifasında klassik muğamlarımız, xalq mahnılarımız və cazibədar improvizasiyalar bir-birinə qarışaraq dinləyicini ovsunlayır. Səhnədə o, sadəcə musiqi ifaçısı deyil – o, Azərbaycan ruhunun daşıyıcısıdır.
Böyük sənətkarın uzun illər ərzində göstərdiyi xidmətlər, gənc musiqiçilərə örnək olması, muğamla xalq çalğı alətlərini ahəngdar şəkildə birləşdirməsi, xalq musiqimizi dünya səhnələrinə çıxarması və milli musiqi mədəniyyətimizin yaşadılması uğrunda yorulmadan çalışması, onun fəxri adlara layiq görülməsini tam əsaslandırır.
Yaxın günlərdə Dövlətin belə sənətkarları qiymətləndirməsi, həm də milli musiqiyə olan diqqət və qayğının göstəricisi olar.
Əlirza Hökməliliyə fəxri adın verilməsi – sadəcə bir sənətkara yox, bütövlükdə musiqimizə, milli kimliyimizə və sənətə göstərilən ehtiramdır. O, ad almaqla yox, sənəti ilə bu ada çoxdan layiq olub. Bu ad isə onun halalı olar!
Hazırladı: Mirismayıl Xələfli
Xeberde.az
